I argue for two claims. First I argue against the consensus view that accurate behavioral prediction based on accurate representation of cognitive states, i.e. mind reading , is the sustaining function of propositional attitude ascription. This practice cannot have been selected in evolution and cannot persist, in virtue of its predictive utility, because there are principled reasons why it is inadequate as a tool for behavioral prediction. Second I give reasons that favor an alternative account of the sustaining function of (...) propositional attitude ascription. I argue that it serves a mind-shaping function. Roughly, propositional attitude ascription enables human beings to set up regulative ideals that function to mold behavior so as to make it easier to coordinate with. (shrink)

I defend an alternative to the two traditional accounts of the relationship between metacognition and social cognition: metacognition as primary versus social cognition as primary. These accounts have complementary explanatory vices and virtues. They also share a natural assumption: that interpretation in terms of mental states is “spectatorial”, aiming exclusively for an objective description of the mental facts about self and others. I argue that if one rejects this assumption in favor of the view that interpretation in terms of mental (...) states also plays important regulative roles with respect to minds and behavior, a new and superior conception of the relationship between metacognition and social cognition comes into view. On this conception, person-level metacognitive concepts are socio-cognitive tools that shape us into better cognitive agents and more predictable cognitive objects, thereby enhancing our abilities at social coordination. Mastery of these metacognitive concepts relies on subpersonal, non-conceptual, procedural metacognition. This reconceptualization of the relationship between metacognition and social cognition combines the complementary explanatory virtues of the two traditional conceptions, while avoiding their complementary explanatory vices. (shrink)

I argue that adaptive, self-directed misbeliefs are likely more prevalent and important than McKay & Dennett (M&D) claim. Humans often falsely interpret their own behavior in terms of culturally afforded categories. Despite their falsity, such self-interpretations are often adaptive because of our disposition to behave consistently with them. This makes us easier to interpret by similarly enculturated interactants.

I pose the following dilemma for Millikan's teleological theory of mental content. There is only one way that her theory can avoid Gauker's [(1995) Review of Millikan's White queen psychology and other essays for Alice, Philosophical Psychology, 8, 305-309] charge that it relies on an unexplained notion of mapping or isomorphism between mental state and world. Mental content must be explained in terms of the mapping relation that is required for mental state producing and consuming mechanisms to perform their biologically (...) proper functions, i.e. producing mental states that are consumed in systematically adaptive practical inferences. However, this proposal leads to unacceptably counterintuitive ascriptions of content to mythological beliefs and related desires: such beliefs and desires must "map onto" environmental states that make them adaptive, not onto the mythological states of affairs that (would) make them true or fulfilled. I conclude by discussing the merits and drawbacks of a potential solution to this problem: the view that the contents of mythological beliefs and desires are determined by the non-mythological concepts out of which they are constructed, rather than by the environmental states that make them adaptive. The affinities of this proposal with Pascal Boyer's recent theory of mythological concepts [(2001) Religion explained, New York: Basic Books] are also discussed. (shrink)

Cet article aborde le rôle du personnage du diable dans le roman de Jerzy Krzysztoń Obłęd. Jusqu'à présent ce rôle n'est pas suffisamment apprécié, malgré qu’il soit de très grande importance. La raison d’être du diable dans ce roman e’est la personnification des états psychiques du heros et du narrateur en commun. Dans Obłęd le diable a été présenté, avant tout, du point de vue médical et il a enrichi la description de la maladie du héros principal. Comme la figure (...) du mal, le personnage du diable facilite à contempler la réalité du mal et de la souffrance. (shrink)

Lesio to piąta powieść kryminalna Joanny Chmielewskiej, która stanowi w jej pisarstwie pozycję wyjątkową. Podjęta w artykule interpretacja ma ukazać zarówno sposoby przekształcenia modelu powieści kryminalnej, jak i wydobyć jej humorystyczna dominantę. W analizie tekstu stosowano metody badań strukturalnych połączone z elementami socjologii literatury. Powieść odbiega od ukształtowanego wcześniej wzorca zmianą struktury narracyjnej z pierwszoosobowej na trzecio-osobową oraz mocniejszym wyeksponowaniem ludycznego obrazu świata. Autorka akcentowała aspekt humorystyczny, wysuwając go przed kryminalną intrygę i skupiając się na kreacji bohatera oraz na wywołanych (...) jego działaniami komicznych zdarzeniach. Twórczość Chmielewskiej wyodrębniał stosowany przez nią typ komizmu, który odróżniał jej utwory od „klasycznego” kryminału. W Lesiu nastąpiła zmiana konwencji – kryminał „serio” zastąpiła zabawa w kryminał. Autorka konwencjom powieści kryminalnej, nadawała nowe znaczenia i odwołując się do obiegowych motywów gatunku (zbrodnia (nie)doskonała, napad na pociąg), banalizuje je i ośmiesza. Kolejne części artykułu skupiają się na: charakterystyce bohatera; aspektach komediowych; parodii i stylizacjach językowych, których tłem są stosunki społeczno-kulturowe w PRL w latach siedemdziesiątych XX wieku. Istotną przyczyną zwrotu pisarzy i czytelników w stronę „zabawnej sensacji” zdaje się rodzaj oswajania negatywnie kojarzonej przez wielu Polaków niezbyt odległej przeszłości. Kpina z aparatu sprawiedliwości, pokazywanie nieudolnych policjantów, opieszałość organów ścigania łączą się z apologią zwykłego obywatela, który „domowymi sposobami” radzi sobie w tej rzeczywistości. Powieść Chmielewskiej znalazła licznych naśladowców i kontynuatorów po roku 1989 w nurcie groteskowym powieści kryminalnej. Lesio stanowi ważny przykład rozmaitości gatunkowej powieści kryminalnej, zmienności form i funkcji aspektu ludycznego w jej strukturze. (shrink)

Artykuł omawia postać Jerzego Grobickiego, który służył jako oficer armii cesarsko-królewskiej i został pułkownikiem Wojska Polskiego w II RP. Brał udział w I i II wojnie światowej, a po wojnie wyemigrował do Kanady.

Dnia 2 czerwca zmarł w Warszawie Jerzy Pelc, założyciel oraz wieloletni redaktor „Studiów Semiotycznych”. Przez prawie pół wieku troszczył się On o to, aby na ich łamach ukazywały się wspomnienia pozgonne upamiętniające polskich i zagranicznych uczonych semiotyków. Wspomnienia te albo pisał sam, albo prosił o ich napisanie osoby najlepiej znające dorobek i działalność naukową zmarłego. Jego odejście postawiło nas wszystkich w sytuacji niemożliwej: sam nie może być autorem wspomnienia, a tylko On mógłby kompetentnie napisać kilka słów o swoim ogromnym dorobku (...) naukowym [...]. (shrink)

The Tarnowski family was one of the most distinguished families in the history of the Polish Commonwealth. The times of their glory date back to the reign of Ladislaus the Short, when their progenitor, Spycimir, became one of the most important figures in the country. At the beginning of the 16th century, after losing their native Tarnów, they established a new family estate in Dzików, where they resided continuously until 1944. The story of the Tarnowski Family from Dzików is also (...) the account of their service to the motherland. The aim of this article is to present this service over the centuries, with a particular emphasis laid on their contribution to the defence of freedom of the Republic of Poland. This service resulted from the knightly ethos which was being kept alive in the family, the model for which was the figure of Hetman Jan Amor Tarnowski. The attitude of the Tarnowski family, both during the 19th century national uprisings, as well as during the wars of 1920 and 1939–45 are the examples of faithfulness to this ethos and to their own past. The article was based on the published literature about the Tarnowski family and the concept of ethos. The latter was only used as a basis for defining the phenomenon. The archives were also consulted, with a particular stress on the family resources, as they show the most fully and precisely the attitude of the subsequent generations of Tarnowski towards their great ancestor. By means of critical analysis of these sources and the available literature, the author put forward the thesis that the peculiar “cult” of Hetman Jan Tarnowski, cultivated by successive family representatives, was an imperative for subsequent generations of the Tarnowski family to maintain their patriotic attitudes. An important conclusion that emerges from this article is that it shows once again how important the knightly ethos, the faith and other imponderables are in the lives of individuals and communities. (shrink)

Father Marian Morawski was born on the fifteenth of August 1845 in Gräfenberg. He joined the order of the Jesuits in 1863 in Stara Wieś. He began his philosophical studies there in 1866, which he finished in Cracow in 1868. Next he studied theology there during the years 1868-1872. In 1870 he was ordained in Śrem. So educated, he lectured philosophy to young Jesuits at Stara Wieś College. It was at that time, that he prepared and published the work by (...) the titile: Filozofia i jej zadanie [Philosophy and its task]. When, at the request of the editor Edward Podolski, the Jesuits took over the periodical "Przegląd Lwowski" and from 1884 began to publish it by the new title of "Przegląd Powszechny", Morawski became its first editor and published many of his own articles in it concerning science and religion. In this way he created a new breed of theological literature, known as „world-view literature". As a typical example, Wieczory nad Lemanem [Evenings on Leman] as well as the thesis Celowość w przyrodzie. Studium przyrodniczo-filozoficzne [Finality in the nature. A natural-philosophical study] were published multiple times and in many languages. From 1887 to 1899 Morawski was a professor at the Jagiellonian University, and during the years 1894-1895 he was the Dean of the Theology Department. He died in Cracow on the sixth of May 1901. (shrink)

This is a new edition of the manual published in 1974 and 1984. Compared with those earlier editions it is revised, enlarged and more precise in its argumentation. In its beginnings the manual aimed at meeting the didactic needs to present students of the Faculty of Christian Philosophy at the ATK a complete handling of Christian ethics. The author, who wrote his manual in difficult times of communist ideology, decided to include in one work, besides a positive exposition of Christian (...) ethics, a critical discussion with other ethical systems as well as his own explicit theory on Augustinian and Thomistic ethics, which he endeavoured to develop. Thus the work interlocked the didactic objectives and the process of growth and justification of the Author's views, Krakow 2001, p. 308). (shrink)

Sprawiedliwość jako kategoria etyczno-prawna pozostaje w ścisłym związku z prawem tak naturalnym, jak też pozytywnym. Powiązania te są wszakże tego rodzaju, że umożliwiają traktowanie sprawiedliwości jako odrębnej struktury w ramach ogólnego ładu moralno-prawnego. Dzięki temu również w obrębie etyki chrześcijańskiej istnieje pokaźna literatura poświęcona problematyce oplecionej około tego pojęcia. W czasie, kiedy łacina była w powszechnym użyciu, często pojawiały się traktaty pod tytułem De iustitia bądź De iure et iustitia. Z chwilą, kiedy w filozofii i etyce górę wzięły języki narodowe, (...) sprawiedliwość nadal przyciąga ku sobie uwagę autorów. Owszem krąg zainteresowania się tą problematyki rozszerzył się na teoretyków innych także, poza chrześcijańskich filozofów. Panujący w tym świecie pluralizm doktryn etycznoprawnych spowodował, ze zamiast coraz klarowniejszego pojecia sprawiedliwości mamy coraz więcej znaków zapytania, niekiedy wręcz zasadniczych trudności odnośnie do właściwego rozumienia tego pojecia. W tym stanie poglądów narzuca się konieczność skonfrontowania stanowiska etyki chrześcijańskiej z głoszonymi dziś koncepcjami. Dobrą po temu okazję stwarza praca znanego w Polsce i zagranicą filozofa i teoretyka prawa Ch. Perelmana. Nie jest to autor tak w świecie naukowym populamy, jak np. J. Rawls, ale właśnie jego prace dostarczają najlepszego materiału dla realizacji postawionego sobie przed chwilą celu. (shrink)

Sprawiedliwość jako kategoria etyczno-prawna pozostaje w ścisłym związku z prawem tak naturalnym, jak też pozytywnym. Powiązania te są wszakże tego rodzaju, że umożliwiają traktowanie sprawiedliwości jako odrębnej struktury w ramach ogólnego ładu moralno-prawnego. Dzięki temu również w obrębie etyki chrześcijańskiej istnieje pokaźna literatura poświęcona problematyce oplecionej około tego pojęcia. W czasie, kiedy łacina była w powszechnym użyciu, często pojawiały się traktaty pod tytułem De iustitia bądź De iure et iustitia. Z chwilą, kiedy w filozofii i etyce górę wzięły języki narodowe, (...) sprawiedliwość nadal przyciąga ku sobie uwagę autorów. Owszem krąg zainteresowania się tą problematyki rozszerzył się na teoretyków innych także, poza chrześcijańskich filozofów. Panujący w tym świecie pluralizm doktryn etycznoprawnych spowodował, ze zamiast coraz klarowniejszego pojecia sprawiedliwości mamy coraz więcej znaków zapytania, niekiedy wręcz zasadniczych trudności odnośnie do właściwego rozumienia tego pojecia. W tym stanie poglądów narzuca się konieczność skonfrontowania stanowiska etyki chrześcijańskiej z głoszonymi dziś koncepcjami. Dobrą po temu okazję stwarza praca znanego w Polsce i zagranicą filozofa i teoretyka prawa Ch. Perelmana. Nie jest to autor tak w świecie naukowym populamy, jak np. J. Rawls, ale właśnie jego prace dostarczają najlepszego materiału dla realizacji postawionego sobie przed chwilą celu. (shrink)

In the paper the scientific realism of E. McMullin is presented. Brief remarks on the criterion of the existence of the hidden structure of reality and on the question of truth in the context of realism are also given.

Na wstępie autor twierdzi, że w wyniku Wielkiej Rewolucji nastąpił podział francuskiej myśli politycznej XIX w. na dwa przeciwstawne sobie nurty: konserwatyzm i doktryny socjalistyczne. Przeciwstawienie takie utrudnia usytuowanie myśli Alexies de Tocquevllle na siatce ówczesnych sporów teoretycznych. Celem tej pracy jest ukazanie, w jaki sposób de Tocqueville, żywiąc niechęć do francuskiej ideologii socjalistycznej, nie mieści się również na przeciwległym biegunie stanowisk politycznych, tj. nie jest myślicielem konserwatywnym. Konfrontacja jego liberalnego i pluralistycznego modelu społeczeństwa z koncepcjami socjalistycznymi z jednej, a (...) myślą konserwatywną z drugiej strony, pozwala wykazać, jak te dwa zazwyczaj sobie przeciwstawne światopoglądy zbliżają się do siebie w sposobie rozumienia funkcji państwa. Obie ideologie żywią wspólną wiarę w siłę instytucji centralnych, a ich ideałem jest państwo o rozszerzonych kompetencjach. Socjaliści domagali się rządu represjonującego życie społeczne, aby szybciej i skutecznej wprowadzić słuszne zasady sprawiedliwości. Podobnie i zdaniem konserwatystów porządek społeczny cechować się musi hierarchią i realizacją zasady zwierzchnictwa. Tocqueville natomiast uważa, że społeczeństwo nie opiera się na porządku zesłanym przez Boga, ani też na schemacie wywiedzionym z praw natury czy kosmosu. Nie uznaje zatem hierarchicznej struktury społecznej, ani tezy o nadrzędności interesu politycznego względem celów prywatnych. Przeprowadzone w artykule porównania pozwalają konflikty ideologiczne lat 1815 - 1848 widzieć również jako spory toczone pomiędzy zasadą centralizacji a społecznym pluralizmem, wolnością a absolutyzmem politycznym. (shrink)

In the paper the contextual realism of H. Putnam's is briefly presented and accepted as an explanatory framework in which both science and every day experience are interpreted. Furthermore, a model of science as an experimental dialogue (A. Koyr) is explored. In the final section of the paper three scientific traditions: Platonic, Aristotelian, and Archimedean are recapitulated (O. Pedersen).

Panuje szeroko rozpowszechnione mniemanie, ze rok 1989/90 był dla społeczeństwa polskiego rokiem wielkiego przełomu. I trudno temu przeczyć, ale - dodać trzeba - tylko w pewnym ograniczonym sensie. Niewątpliwie miały w tym czasie miejsce doniosłe przemiany. Wymieńmy najważniejsze: likwidacja ustrojowych podstaw kolektywizmu i opartej na nich gospodarki planowej, powrót do ustroju własności prywatnej i gospodarki wolnorynkowej, obalenie monopolu partii komunistycznej, wprowadzenie zaś na to miejsce wielopartyjnego systemu demokracji liberalnej, koniec polityki wdrażania w świadomość społeczeństwa ideologii marksistowskiej przy pomocy administracyjnych organów (...) władzy, zabezpieczenie natomiast prawno-społecznych warunków dla realizacji zasady wolności myślenia, słowa i działania we wszystkich dziedzinach życia społecznego, a przede wszystkim w interesujących nas obszarach polskiej kultury i nauki. (shrink)

Panuje szeroko rozpowszechnione mniemanie, ze rok 1989/90 był dla społeczeństwa polskiego rokiem wielkiego przełomu. I trudno temu przeczyć, ale - dodać trzeba - tylko w pewnym ograniczonym sensie. Niewątpliwie miały w tym czasie miejsce doniosłe przemiany. Wymieńmy najważniejsze: likwidacja ustrojowych podstaw kolektywizmu i opartej na nich gospodarki planowej, powrót do ustroju własności prywatnej i gospodarki wolnorynkowej, obalenie monopolu partii komunistycznej, wprowadzenie zaś na to miejsce wielopartyjnego systemu demokracji liberalnej, koniec polityki wdrażania w świadomość społeczeństwa ideologii marksistowskiej przy pomocy administracyjnych organów (...) władzy, zabezpieczenie natomiast prawno-społecznych warunków dla realizacji zasady wolności myślenia, słowa i działania we wszystkich dziedzinach życia społecznego, a przede wszystkim w interesujących nas obszarach polskiej kultury i nauki. (shrink)

The encychcal Fides et ratio proclaimed by John Paul II on 14 September 1998 is a continuation of doctrinal statements by the Magisterium of the Church on a matter that has been an object of its concern from its very beginnings. This is the problem posed by the relationship between philosophy and faith. The solutions put forward by Vatican Council I in connection with this problem provoked a response in Catholic philosophical and theological circles. One of the most important events (...) in this field in Polish terms was the publication of Father Marian Ignacy Morawski's S J considerable work Filozofia i jej zadanie. This work is the subject of discussion in the article below. (shrink)